3 replies to this topic

[Tam Bach]

Học viên 18: Con có đọc những bài viết của Achaan và con thấy có lợi lạc hơn cho sự hiểu biết. Con nghe một số bạn tham dự pháp đàm tại Sài Gòn nói lại là Achaan nói không phải ngồi thiền, con nghĩ điều này chắc là họ đã hiểu sai. Theo con hiểu thì Bà nhấn mạnh vào việc phải có cái hiểu biết đúng bất cứ khi nào hay đang làm việc gì, chứ không phải bà nói rằng không nên ngồi thiền. Con hiểu như thế có đúng không?

Sarah:            Khi chúng ta nói đến ngồi thiền, thì về mặt thực tại nó là gì? Hiện giờ chúng ta cũng đang ngồi, và đang nghe Pháp. Đó có phải là ngồi thiền không?

HV 18:           Thực tại của ngồi thiền là những nhận thức về những gì đang xảy ra xung quanh nhưng như nó là. Nó không có ý tưởng thêm bớt vào mà mình chỉ thấy giây phút hiện tại mình đang có cái nghe, cái thấy, đang có sự hiểu, và thậm chí những tà kiến hiện lên trong tâm thì mình cũng thấy đang sinh khởi trong tâm.

Sarah:            Như chúng ta đã nói, ở mỗi một khoảnh khắc có một tâm kinh nghiệm một đối tượng. Những tâm đã sinh khởi và diệt đi rồi thì đã hoàn toàn biến mất, không bao giờ trở lại. Một tâm thấy hay nghe trong tương lại chưa sinh khởi thì vẫn chưa sinh khởi, như vậy chỉ có khoảnh khắc của thực tại hiện giờ mới có thể được hiểu, đúng không? 

Như vậy, cái mà chúng ta gọi trong tiếng Pali là bhavana - sự phát triển tâm trí - chỉ có thể diễn ra bây giờ, bất kể chúng ta đang ngồi ở tư thế nào, bạn có đồng ý với điều này không? Sáng nay, chúng ta có nói rằng chỉ có hai loại thực tại, một là thực tại kinh nghiệm đối tượng và một thực tại không kinh nghiệm gì cả nhưng được kinh nghiệm, chẳng hạn cái thấy kinh nghiệm đối tượng thị giác, cái nghe kinh nghiệm âm thanh, và sau đó thì có suy nghĩ về cái được thấy và cái được nghe, tất cả diễn ra một cách nhanh chóng. Thông thường, luôn có cái thấy, cái nghe và suy nghĩ trong suốt cả ngày nhưng chúng ta không có hiểu biết đúng về những thực tại ấy. Khi chúng ta thảo luận về những chủ đề này, có thể có thêm một chút hiểu biết sáng rõ hơn về đặc tính của các thực tại kinh nghiệm một cái gì đó và đặc tính của các thực tại không kinh nghiệm gì cả. Như vậy, chúng ta có thể thấy được rằng, không có gì có thể làm công việc quan sát, hay biết hay ngăn chặn những thực tại đang sinh khởi. Như vậy, cái gọi là bhavana mà Đức Phật đã dạy, theo cái hiểu của tôi, phải luôn bắt đầu với hiểu biết rằng tất cả các pháp đều là vô ngã. Như vậy, ý niệm về một sự quan sát chủ động nhiều khoảnh khắc tâm liên tiếp, hay ghi nhận sự sinh diệt v.v… không phải là bhavana theo nghĩa mà Đức Phật đã dạy, vì đằng sau nó có ý niệm về một tự ngã có thể làm công việc ấy một cách chủ động. Cái gọi là bhavana- sự phát triển tâm trí - luôn luôn là trong chính khoảnh khắc này, không phải là một nơi nào khác hay lúc nào khác, không phải là việc cố làm một cái gì đấy, hay trong một tư thế nào đấy. 

[Tam Bach]

Achaan:         Có sự khác biệt nào giữa quan sát và hiểu không? Bất kỳ ai chưa có hiểu biết thì vẫn có thể cố gắng quan sát, nhưng liệu khi ấy có hiểu biết đúng về cái đang sinh khởi hay không? Nếu ta không biết chút nào về Giáo lý, liệu ta có thể quan sát gì hiện giờ không? Nếu như thiền có nghĩa là quan sát thì nó quan sát gì đây? Hiện giờ đây, nó quan sát gì? Hiện giờ chúng ta đang ngồi, cái gì có thể là đối tượng của sự quan sát đây? Sẽ quan sát gì nếu như chúng ta cho rằng thiền có nghĩa là quan sát? Hãy nói với người khác “bây giờ bạn hãy quan sát!”. Liệu bạn có thể quan sát khi người khác khuyên bạn hãy quan sát đi không? Tôi thực sự không biết đối tượng của quan sát đó là gì? Chẳng hạn như hiện giờ có sự xúc chạm, ở khoảnh khắc của sự xúc chạm, chỉ có cái cứng hoặc mềm, nóng hoặc lạnh xuất hiện mà thôi, và thông thường không có hiểu biết gì về những thực tại ấy, mà luôn có ý niệm rằng cái được chạm là một cái gì đó. Vậy thì nghĩa của từ quan sát là gì? Đối tượng của thiền là gì, những đối tượng có thể được quan sát ấy. Đối với tôi điều ấy rất mù mờ, không rõ ràng. Nghe như là ta đang làm một cái gì đó, ta đang quan sát, nhưng quan sát gì nhỉ? Tôi muốn nghe câu trả lời.

 

Học viên 12: Đối tượng bây giờ nó có thể là một số thứ.

 

 

Achaan:         Chỉ một đối tượng thôi.

 

HV 12:           Thân thức.

 

Achaan:         Vậy thì thân thức là gì?

 

HV 12:           Thân thức là một citta- tâm

 

Achaan:         Ở khoảnh khắc quan sát thân thức, bạn làm gì? Bạn gọi (đặt tên) đó là thân thức hay là thế nào?

 

HV 12:           Khi đọc Giáo lý thì tại khoảnh khắc kinh nghiệm đối tượng qua thân căn thì khi đấy sẽ có thân thức sinh khởi.

 

Achaan:         Đó là kiến thức nhờ nghe, thế còn hiện giờ, chính hiện giờ đây thì tâm nào đang có ở đó? Đặc tính của tâm hiện giờ là gì? Hiện giờ có tâm, vậy đặc tính của tâm là gì để có thể được biết là không phải là tự ngã?

 

HV 12:           Citta kinh nghiệm một đối tượng.

 

Achaan:         Ở khoảnh khắc này đang có sự quan sát tâm, hay là đang có sự bắt đầu của  hiểu biết rằng tâm là cái kinh nghiệm một đối tượng, chứ không phải là một ai đang kinh nghiệm? Vậy thì quan sát là gì? Và hiểu là gì?

 

HV 12:           Ở một chừng mực nào đấy, thì rõ ràng có thể thấy được sự khác biệt giữa cái cứng, cái thân căn và cái thân thức.

 

Achaan:         Khoảnh khắc của cái thấy hiện giờ, cái gì có thể được hiểu?

 

HV 12:           Tại khoảnh khắc của cái thấy thì có thể là có cái hiểu rằng đối tượng thị giác và nhãn căn thì làm duyên cho nhãn thức sinh khởi, cả ba cái yếu tố ấy đều chỉ là vô ngã mà thôi.

 

Jonathan:     Nếu quan sát là quan sát một đối tượng, một sắc hay danh mà ta đã chọn thì đâu là sự khác biệt giữa sự quan sát với hiểu biết đúng và sự quan sát không có hiểu biết đúng?

[Tam Bach]

Sarah:            Tôi nghĩ bạn (HV12) đồng ý rằng chỉ có các thực tại chân đế, vậy thì thực tại chân đế của cái mà chúng ta gọi là quan sát đó là gì nào? Chẳng hạn khi bạn nói quan sát đối tượng thị giác, nhãn thức, và nhãn căn, thì cái mà bạn gọi là quan sát đó là thực tại nào?

Bởi vì khi chúng ta nói đến thực tại hiểu, ta nói đến trí tuệ, khi nói đến thực tại hay biết, ta nói đến chánh niệm, chúng đều là các pháp hữu vi, sinh khởi do duyên. Khi chúng ta nói đến nói đến giấc mơ trong đó có thể có bất cứ cái gì, thực tại của nó là suy nghĩ. Vì vậy tôi hỏi bạn về sự khác biệt giữa quan sát và suy nghĩ.

 

HV 12:           Con hiểu về quan sát là tại khoảnh khắc mà có cái thấy sinh khởi, ngay lập tức có cái nhớ đến những hiểu biết về cái được nghe và được đọc về đối tượng thị giác, nhãn thức. Nhưng cũng ngay lập tức biết đó là cái cốc hay cái chai, và cũng hiểu đó là sản phẩm của tâm sở tưởng.

 

Sarah:            Vậy cái đó chỉ là suy nghĩ mà thôi. Và dù chúng ta gọi đó là suy nghĩ hay quan sát hay bất cứ cái gì khác, bất kể nghĩ về những thứ lạ kỳ như là trong một giấc mơ hay nghĩ về những thứ mà chúng ta đã được nghe như về nhãn căn và về đối tượng thị giác chẳng hạn, thực tại có thể được biết ở khoảnh khắc ấy chính là suy nghĩ. Nhưng  khái niệm mà suy nghĩ nghĩ về thì không phải là thực. Vậy thì những thứ lạ kỳ mà chúng ta nghĩ đến trong một giấc mơ, hay khi chúng ta ngồi trên tọa cụ thiền, hay những ý niệm về con người và đồ vật hiện giờ, hay những câu chuyện về thực tại  đều là các khái niệm, chúng không phải là thực và không phải là đối tượng của Trí tuệ. Cái duy nhất có thể được hiểu chỉ là những thực tại hiện giờ đang xuất hiện mà thôi. Ví dụ như: nghĩ, thích, không thích, cái thấy, đối tượng thị giác v.v.

 

HV 12:           Đối tượng thị giác hay nhãn thức không dễ để kinh nghiệm trực tiếp, ngay sau khi nhãn thức sinh khởi thì suy nghĩ về sự hiểu biết về mặt lý thuyết, ngay sau đấy lại là cái biết về cái khái niệm, ngay sau đấy thì lại là một suy nghĩ về sự hiểu biết về mặt lý thuyết rằng cái cốc hay cái chai thì chỉ là kết quả của tâm sở tưởng nó làm cái chức năng của nó mà thôi.

 

Jonathan:     Tôi nghĩ rằng có sự khác biệt giữa việc hiểu đúng về những gì chúng ta đã được nghe và ý niệm rằng có một ai đấy có thể theo một số bước thực hành nào đấy để cho trí tuệ sinh khởi. Khi chúng ta nghe về Giáo lý và chúng ta thảo luận về cái thấy, về đối tượng thị giác chẳng hạn, có thể có sự suy xét về điều được nói đến xem nó là gì ở khoảnh khắc hiện tại. Khi ấy, có thể có cái hiểu ở mức độ tư duy về thực tại đó.  Nhưng nếu ta cho rằng nghĩ theo một cách cụ thể nào đó sẽ có thêm hiểu biết, suy nghĩ ấy bị thúc đẩy bởi ý niệm muốn có thêm chánh niệm. Điều ấy hoàn toàn khác với sự suy xét tự nhiên sinh khởi cùng hiểu biết đúng đắn về những gì được nghe.

 

 HV 12:          Con đã thực hành theo cách là những gì mà nó sinh khởi tại một khoảnh khắc đấy thì con xem xét trên nhiều góc độ, cùng một khoảnh khắc đấy thì có thể xem xét ở góc độ nội xứ hoặc ngoại xứ, hoặc ngũ uẩn, hoặc các giới.

 

Sarah:            Bất cứ khi nào có sự cố gắng làm một cái gì đó, dù là đang ngồi tọa thiền và cố gắng tập trung vào một đối tượng, hay cố gắng nghĩ đến những kinh nghiệm theo nội xứ hay ngoại xứ, hay cố gắng tìm hiểu câu chuyện về các thực tại… đều là một dạng của giới cấm thủ. Bởi vì khi ấy nó bị thúc đẩy bởi một ý niệm có một ai đó đang cố gắng làm một cái gì đấy, chứ không phải là cái hiểu về cái đã được tạo duyên hiện giờ, chẳng hạn như suy nghĩ, là vô ngã mà thôi.

 

HV 12:           Sao cô nghĩ rằng có ai đó cố gắng làm gì đấy? Có thể cũng có khi cái tâm tự nó làm công việc của nó và tại khoảnh khắc ấy, cũng không có ý niệm về ai đó làm cái gì đó sinh khởi.

 

Sarah:            Bởi vì bạn đã mô tả cái xảy ra và cuối cùng bạn có nói đây chính là cái cách mà tôi đã làm.

.....

Tôi muốn nói thêm một chút về quan sát. Như chúng ta đã đề cập, mặc dù không cố ý làm gì đặc biệt, và rất tự nhiên, nhưng khi có sự suy xét lặp đi lặp lại, trí tuệ có thể sinh khởi về sau. Nhưng khi có ý niệm là có cái gì đấy để làm, thì lại chứng tỏ không có hiểu biết đúng về thực tại là vô ngã. Khi đó có ý niệm về một cái ngã có thể chủ động làm để đi đến kết quả, và như vậy sẽ không thể dẫn tới hiểu biết. Vì vậy, hiểu biết đúng phải có mặt trước tiên. Bất cứ sự phát triển tâm trí nào đều bắt đầu với hiểu biết đúng, chứ không phải là làm một cái gì đó với suy nghĩ rằng nó sẽ đem tới hiểu biết đúng.

[Tam Bach]

Achaan:         Vậy thì chúng ta cần phải hiểu một cách rất kỹ lưỡng, thế nào là thiền?

 

Vị sư 1:          Đó là cái hiểu biết về bất cứ cái gì đang xuất hiện

 

Achaan:         Cái hiểu thì hiểu cái xuất hiện hiện giờ. Khi chúng ta nghe Pháp, không phải ai cũng hiểu, nhưng ở khoảnh khắc hiểu thì đó là trí tuệ sinh khởi, không phải là đang hành thiền. Nghe thì chỉ là nghe thôi, không phải là hành thiền đúng không? Vậy thiền là gì nào? Nếu như chúng ta không biết ý nghĩa của từ ấy mà chúng ta sử dụng thì làm sao ta có thể hiểu được đây?

Giống như cái thấy, chúng ta dùng từ cái thấy nhưng cái thấy là gì? Tương tự như vậy, thiền là gì? Khi nói đến cái thấy là ta nói đến khoảnh khắc kinh nghiệm cái được thấy, vậy thì thiền là gì nào?

 

Học viên 12: Ở trong Kinh, Đức Phật có nhắc nhiều lần về bốn  chi thiền , đó là những trạng thái rất cao của các thiện tâm và sự hiểu biết, có tầm có tứ.

 

Achaan:         Tầm-vitakka là gì? Chúng ta nói đến thiền, đến tầm thì phải hiểu từng thứ một, cũng như là hiểu về cái thấy vậy.

 

HV 12:           Tâm sở tầm chạm vào đối tượng.

 

Achaan:         Chạm à? Vậy bây giờ tôi sẽ nói thêm một chút: ngay sau khoảnh khắc của cái thấy thì đã có tâm sở tầm sinh khởi rồi (chứ không phải chỉ trong thiền chứng –ND)

 

HV 12:           Mọi tâm đều sinh khởi cùng bảy biến hành tâm sở.

 

Achaan:         Trong bảy tâm sở đó thì có bao gồm tầm hay không?

 

HV 12:           Không.

 

Achaan:         Ở khoảnh khắc của cái thấy thì chỉ có cái thấy kinh nghiệm đối tượng, chỉ có một khoảnh khắc như vậy thôi, và nó rất khác với các khoảnh khắc khác, vì đó là khoảnh khắc chính xác của sự thấy, sau đấy nó diệt đi, tâm tiếp theo sau nó sinh khởi với tầm chạm vào đối tượng. Ở khoảnh khắc của cái thấy, rất khó có thể thấy được cái thấy là vô ngã. Kể cả khi bây giờ cái thấy đang thấy, làm sao có thể hiểu được trực tiếp về bảy tâm sở sinh khởi cùng với cái thấy đây? Trong bảy biến hành tâm sở có tâm sở xúc, vậy liệu có thể có cái hiểu về tâm thấy hay về những tâm sở đồng sinh với tâm ấy hay chưa? Những lời dạy về các tâm và tâm sở đều để chỉ cho chúng ta rằng, không có một cái ngã nào ở trong đó cả, chỉ có tâm, tâm sở và sắc mà thôi. Và khi tuệ giác sinh khởi, nó có thể lấy bất cứ cái gì làm đối tượng, hoàn toàn không có sự chuẩn bị nào hết, hiện giờ cái thấy có là đối tượng của hiểu biết trực tiếp hay không?

 

HV 12:           Như Bà vừa nói, tâm và tâm sở Đức Phật có dạy và mình có nghe có học thì cũng chỉ là để hiểu thôi, chứ kinh nghiệm thì rất là khó. Chính vì thế con có nói là cần có sự hỗ trợ của định.

 

Achaan:         Có thể có cái hiểu về câu chuyện về các thực tại, nhưng chưa thể có cái hiểu biết trực tiếp về thực tại là cái thấy. Hiện giờ, chúng ta đang nói về tâm sở tầm thì cần phải hiểu thêm về tâm sở tầm là gì. Nó không phải là một ai đấy mà là một thực tại. Đó là một thực tại, là một trong các tâm sở sinh khởi cùng với các tâm. Hiện giờ có tầm không? Nếu không có tâm nào thì sẽ không có cái thấy, nghe ,ngửi. Đức Phật dạy nhiều về các thực tại như vậy là để thấy rằng không có tự ngã nào trong đó. Các tâm sở tầm sinh khởi sau khoảnh khắc của cái thấy, cái nghe có thể là vipaka-quả hoặc có thể là thiện hay bất thiện hoặc duy tác. Ở khoảnh khắc của suy nghĩ thì có tầm không?

 

HV 12:           Có ạ.

 

Achaan:         Nó có thể nghĩ về bất cứ thứ gì đúng không? Một cách đúng đắn hay là sai lầm? Làm thế nào để ta biết được nó nghĩ được một cách đúng đắn hay sai lầm đây?

 

HV 12:           Nhờ có hiểu biết đúng

 

Achaan:         Nếu như không có hiểu biết đúng thì sẽ không thể có tâm sở tầm là thiện. Ở khoảnh khắc của sự suy nghĩ, tâm sở xúc tiếp xúc với đối tượng và tâm sở tầm chạm vào đối tượng ấy. Hiện giờ tâm sở tầm có chạm vào cái thấy không?

 

Nếu không có trí tuệ thì liệu tầm có thể chạm vào thực tại là cái thấy không? Chánh tư duy (chi thứ hai của Bát chánh đạo, cũng là tâm sở tầm) luôn phải sinh khởi cùng với chánh kiến.